Balkonda Marul Yetiştirme: Gölge Seven Çeşitler ve Bakım

Balkonda marul yetiştirme için serin ortam (12–20 °C), sığ ama geniş saksı (en az 20–25 cm derinlik), hafif gölge (günde 2–4 saat sabah ışığı) ve düzenli, yüzeyi kurutmayan sulama gerekir. Gölgeye toleranslı çeşitlerden (örn. Yaprak/Kıvırcık, Romaine/Baby, Butterhead) 15–20 cm aralıkla dikebilirsin. Tohumu 0,5–1 cm derine ek; toprak karışımını 2:1:1 (torf/kompost:perlit) hazırla. 30–40 gün sonra dış yaprakları koparıp parça parça hasat et.

İçindekiler

• Marul neden balkona çok uygun?
• Gölgeyi seven marul çeşitleri
• Balkonu ve yönünü doğru seç
• Mevsim ve sıcaklık aralığı
• Toprak karışımı, saksı ve drenaj
• Ekim/Dikim: adım adım
• Sulama ve gübreleme rutini
• Işık ve gölge yönetimi
• Hasat teknikleri
• Yaygın sorunlar ve doğal çözümler
• Kimler uygulamamalı? Hangi durumda işe yaramaz?
• Pratik maliyet–ekipman özeti (TR)
• Görsel dosya adı ve alt metin önerileri
• SSS

Marul neden balkona çok uygun?

Marul, serin seven, kökleri sığ ve gelişimi hızlı bir yapraklıdır. Büyük bir bahçeye gerek kalmadan, şehir balkonunda dahi 30–45 günde sofraya gelebilir. Güneşi sınırlı alanlarda dahi (özellikle sabah ışığı + gün boyu aydınlık gölge) başarılı sonuç verir. “Saksıda marul”, “gölge seven marul türleri” gibi aramalar boşuna popüler değil; doğru karışım ve sulama ile yılın büyük bölümünde üretim yapılabilir.

Gölgeyi seven marul çeşitleri

Aşağıdaki çeşitler kısmi gölgeyi daha iyi tolere eder; tad, doku ve hasat süresi de balkona uygundur:

Mikro püf (okur sorusu): “Güneş neredeyse hiç yok, olur mu?” – Günde 0 direkt ışıkta verim düşer. En azından sabah 2–3 saat yumuşak ışık veya LED yetiştirme lambası (10–12 saat) desteği düşün.

Balkonu ve yönünü doğru seç

• Kuzey/Doğu cephe: Marul için ideal; sabah ışığı nazik, öğlen gölge.
• Batı/Güney cephe: Yazın 24 °C üzeri “saplanma/çiçeklenme” riski artar. Gölgeleme bezi (%30–40) veya tül tente kullan.
• Rüzgâr: Yaprakları kurutur. Saksıları parapet dibine, rüzgâr kıran arkasına yerleştir.

Mevsim ve sıcaklık aralığı

En verimli aralık 12–20 °C. 7–10 günde çimlenme için 15–18 °C idealdir. 24–28 °C aralığında acılaşma ve erken tohuma kalkma sık görülür. Sıcak şehirlerde (ör. yazın iç Ege/Akdeniz) yaz üretimini gölgede ve sık sulamayla kısmen sürdürebilirsin; asıl sezon ilkbahar–sonbahar.

Toprak karışımı, saksı ve drenaj

• Karışım: 2 ölçek torf + 1 ölçek olgun kompost + 1 ölçek perlit/pomza. pH 6,0–7,0.
• Saksı ölçüsü: Derinlik 20–25 cm, genişlik 30–40 cm. Uzun balkon saksıları verimli.
• Drenaj: Alt delikler şart. Tabanı 1–2 cm ponza veya kırık seramikle destekle.
• Hijyen: Eski saksıyı %1 çamaşır suyu ile sil, durula, kurut.

Ekim/Dikim: adım adım

1. Tohum seç: Gölge toleranslı yaprak türleri. Aktar, fideci, online pazar veya yapı marketten bulabilirsin.
2. Karışımı doldur: Saksıyı 2–3 cm boşluk kalacak şekilde toprakla doldur.
3. Ekim derinliği: 0,5–1 cm. Çok derine gömme.
4. Sıklık: Serpmede 2–3 cm, fideden dikimde 15–20 cm aralık.
5. İlk sulama: Spreyle nemlendir. Üstünü ince tül/gölgeleme bezi ile kapatabilirsin.
6. Çimlenme: 7–10 günde başlar. 2–3 yaprak çıkınca 15–20 cm aralığa seyrelt.
7. Destek: Sıcak günlerde sabah/akşam kısmi gölgeye çek.

İnce ayar: Fideleri çok derine gömmek kök çürümesine yol açar.

Sulama ve gübreleme rutini

• Parmak testi: Yüzey 2 cm derine kadar kuruduysa sulama zamanı.
• Frekans: Bahar/sonbahar haftada 2–3; yazın gün aşırı olabilir.
• Miktar: 20–25 cm derin saksı için 300–500 ml.
• Gübre: 2–3 haftada bir azot ağırlıklı sıvı (ör. 10-3-6).
• Tuzlanma: Ayda 1 defa bol suyla yıkama yap.

Mikro püf: Yazın akşamüstü sulama, yaprak ısısını düşürerek acılaşmayı azaltır.

Işık ve gölge yönetimi

Sabah 2–4 saat doğrudan ışık + gün boyu aydınlık gölge idealdir. Öğlen sıcağında %30–40 gölgeleme bezi, beyaz tül veya polikarbon altı yarı gölge kullan. LED lambada 10–12 saat (4000–6500 K) ışık desteği verilebilir.

Hasat teknikleri

• Yaprak yaprak hasat: Olgun dış yaprakları makasla kes.
• Baby leaf: 10–15 cm boyda demeti 2–3 cm’den kes.
• Tam baş: Serin mevsimde Butterhead/Romaine tam baş olarak alınabilir.

Bir saksıdan 100–300 g taze yaprak beklenir.

Yaygın sorunlar ve doğal çözümler

• Acılaşma: Fazla sıcak/kuraklık → gölgeleme, sulama, erken hasat.
• Bolting: 24 °C+ uzun gün → hızlı yaprak hasadı, yeni ekim.
• Yaprak biti/trips: Potasyum sabunu veya neem yağı.
• Sümüklüböcek: Bira tuzağı, bakır şerit, gece toplama.
• Mantar lekeleri: Sık dikim/nem → aralık aç, sabah sulama.
• Kök çürüklüğü: Drenaj yetersiz → alt delik aç, perlit ekle.

Kimler uygulamamalı?

• Hiç doğal ışık almayan balkonlar.
• Aşırı sıcak ve rüzgârlı cepheler.
• Sulamaya vakti olmayanlar.

Pratik maliyet–ekipman özeti (Türkiye)

• Tohum: 30–120 TL
• Balkon saksısı: 100–400 TL
• Torf/kompost/perlit: 80–250 TL
• Gölgeleme tülü: 60–200 TL/m²
• LED (opsiyonel): 400–1500 TL

Temin: aktar, fideci, pazar, Koçtaş/Bauhaus, Trendyol, Hepsiburada.

Görsel dosya adı ve alt metin önerileri

• balkonda-marul-saksi-toprak-hazirlik.jpg — Balkonda saksıda marul için toprak karışımı hazırlayan eller.
• golgede-marul-cesitleri-butterhead-leaf.jpg — Gölge toleranslı butterhead ve yaprak marul çeşitleri.
• marul-sulama-golgeleme-bezi.jpg — Öğlen saatlerinde gölgeleme bezi altında marul sulama.
• baby-leaf-marul-hasat-makas.jpg — Baby leaf marulun makasla parça parça hasadı.

SSS

Güneş görmeyen balkonumda marul olur mu?
Direkt güneş yoksa en azından gün boyu aydınlık gölge olmalı. Çok karanlıksa 10–12 saat LED desteği ekle.

Marul acılaştı; ne yapmalıyım?
Sulamayı sıklaştır, öğlen gölge sağla, yaprakları gençken topla.

Toprak karışımını hazır alabilir miyim?
Evet. “Sebze–yapraklı” etiketli karışımlar uygundur; perlit ekleyerek havalanmayı artırabilirsin.